Het begon als een klusje waarvoor je normaal geen koffie nodig hebt: een overgenomen onderzoek naar vleermuizen en gierzwaluwen van een ander adviesbureau. Ik was erbij als extra ondersteuning. Verwachting: nul spektakel. De eerdere rapporten zeiden immers al: “Hier geen gierzwaluwen, mevrouw.”

Dus ik liep wat rond, keek naar de nokpannen en de kieren bij de goot: niets te beleven. “Case closed,” dacht ik, en ik overwoog al waar ik mijn avondeten zou scoren.

Maar na een halfuurtje kreeg ik bijna een hartverzakking: ineens doken tientallen gierzwaluwen omlaag, scheerden rakelings langs mijn hoofd en verdwenen in volle vaart in de spleet bij de gevelaansluiting. Alsof ik bij de start van een luchtshow stond, maar dan zonder piloten die op me letten.

En eerlijk: de manier waarop ze zich langs die gevel naar binnen wurmden – kruipend, half rollend, half vleermuis, half ninja – deed meer denken aan Batman die een kelder binnenglipt dan aan keurige vogeltjes met een nette voordeur.

🔍 Wie is wie?

In Nederland vliegen drie échte zwaluwen rond – boerenzwaluw, huiszwaluw en oeverzwaluw – én één brutale imitator: de gierzwaluw. De boerenzwaluw showt zijn hippe zwaluwstaartpunten, de huiszwaluw flitst met zijn witte kontje en de oeverzwaluw speelt mijnwerker in zandgroeves (of vaak op een bouwterrein 😉).

En de gierzwaluw? Die doet alsof hij bij de familie hoort, maar is genetisch dichter verwant aan een kolibrie dan aan een zwaluw. Hij krijst met sikkelvleugels door de lucht alsof hij auditie doet voor Batman.

🕵️Geheimen van de gierzwaluw

Ze slapen bijna nooit. Tot 10 maanden per jaar blijven ze non-stop in de lucht. Daar eten ze, daar paren ze, daar dutten ze zelfs – in zweefstand. Op de grond kunnen ze amper iets, want hun pootjes zijn zo kort dat lopen eruitziet als dronken kruipen. Hun motto: “De lucht is mijn huis, de grond alleen voor noodgevallen.”

🏠 Nest met uitzicht en vrije uitvlieg

De enige reden dat ze wél landen? Om te broeden. Vroeger in rotskloven of bomen, tegenwoordig in onze huizen: onder gebroken dakpannen, kantpannen of nokpannen, in gevelkieren, achter goten, vergeten ventilatiegaten of kerktorens. Hoe hoger, hoe beter; opstijgen lukt immers alleen met een vrije val.

⚡ Vliegende stofzuigers

Elke dag stofzuigen ze de lucht leeg: duizenden muggen, vliegen en knutjes (piepkleine prikmugjes). Gratis insectenbestrijding, biologisch én CO₂-neutraal. Eén gezin gierzwaluwen vangt in een zomer miljoenen insecten – beter dan welke insectenlamp van de bouwmarkt ook.

🔊 Het herkenbare geluid

Hun krijsende “gier-gier!” is hun logo, waaraan ze ook hun naam danken. Voor sommigen herrie, voor anderen hét zomerse soundtrackje. Gratis surround sound, tot diep in augustus.

🌍 Afhankelijk van ons

Ze zijn inmiddels volledig afhankelijk van onze gebouwen. Elk jaar keren ze terug naar precies dezelfde opening, trouw als huurders met een levenslang contract. Tot augustus. Dan vertrekken ze ineens naar Afrika, alsof je leukste buren seizoenswerk in de tropen hebben.

🌿 Gierzwaluwen: natuurinclusief & klimaatadaptief

Gierzwaluwen vangen dagelijks duizenden insecten en houden stedelijke ecosystemen in balans. Zo helpen ze op natuurlijke wijze plaagdieren te verminderen en dragen ze bij aan een gezondere en levendigere stad.

🚧 Hun uitdagingen

• Isolatieprojecten → dichtgemetselde nestholtes;
• sloop zonder natuurtoets → broedplekken verdwijnen;
• Strakke gevels → geen grip, geen kans.

💡 Wat jij kunt doen

• Hang gierzwaluwkasten of integreer neststenen;
• Isoleer mét behoud van nestplaatsen;
• Maak tuinen insectvriendelijk (gifvrij, bloemenrijk).

🆘 Wat als je een gierzwaluw op de grond vindt?

Een gierzwaluw hóórt niet op de grond; zijn vleugels zijn te lang en zijn pootjes te kort om zelf op te stijgen. Het ziet er zielig uit, maar vaak mankeert er niets.

• Pak hem voorzichtig op met twee handen (nooit aan de vleugels trekken)
• Zet hem op een veilige, hogere plek: je hand boven je hoofd, een balkon of muurtje
• Twijfel je of hij gewond is? Bel een vogelasiel of dierenopvang
• Geef hem ruimte: een gezonde gierzwaluw schiet weg als een straaljager zodra hij lucht onder zijn vleugels voelt
• Niet voeren of water geven – dat kan gevaarlijk zijn

De gierzwaluw is geen luchtacrobaat voor de show, maar een vliegende schakel in ons ecosysteem. Hij laat zien dat natuur niet alleen in bossen woont, maar ook onder onze dakpannen en langs de goten scheert – elk jaar opnieuw, tot hij weer vertrekt.

🔁 Herkenbaar?

Heb je een dak vol dakpannen met kierenen of andere ruimtes, of hoorde je laatst dat karakteristieke “gier-gier” in de buurt? Deel je verhaal hieronder – ik luister graag mee (en beloof de ladder deze keer rustig neer te zetten 😉).